Η σιωπή της διανόησης

«Η ίδια η σκέψη είναι καμιά φορά πιο κοντά σ' ένα ζώο που πεθαίνει παρά σ' ένα ζωντανό άνθρωπο, ακόμη και δημοκράτη» Ντελέζ και Γκουαταρί, «Τι είναι η φιλοσοφία». Τα σκληρά ταρακουνήματα της πρόσφατης κρίσης αναστάτωσαν, πρώτα απ' όλους, τα μυρμήγκια της δύναμης και του χρήματος, που για μιας άρχισαν να τρέχουν στους ίδιους διαδρόμους όπου πριν πηγαινοέρχονταν ήσυχα, φορτωμένα πλούτο και φανταχτερές ιδέες...

Οι οικονομολόγοι, οι τραπεζίτες, οι βιομήχανοι ανακάλυψαν απότομα ότι όλα δεν πάνε τόσο καλά όσο απαιτεί η τάξη του κέρδους. Οι πολιτικοί ξαφνιάστηκαν από την εμφάνιση της αταξίας, τον ερχομό της καταστροφής. Παρέα, ψάχνουν εναγωνίως να ξαναβρούν την παλιά άνεση. Οργανώνουν συμπόσια, γράφουν βιβλία, ορκίζονται ότι θα αλλάξουν. Προσπαθούν να λύσουν το πρόβλημα με συνταγές, δήθεν σωφρονιστικές για τους ανθρώπους.

Αυτή η συμπεριφορά δεν αποτελεί έκπληξη. Ομως έκπληξη προκαλεί η παγερή αδιαφορία αυτών που έχουν ως κύριο επάγγελμα να μιλάνε στο όνομα της νοημοσύνης και του πνεύματος. Στη μέση αυτής της δόνησης, «οι περισσότεροι σιωπούν (...). Δεν προειδοποιούν, δεν καταγγέλλουν, δεν αλλάσσουν, δεν επαναστατούν. Παρ' όλο που η απόκλιση ανάμεσα τις υποσχέσεις τους και την ανθρώπινη κατάντια είναι τόσο προκλητική, ούτε που ιδρώνουν. Παραμένουν στην ίδια πλευρά του χαρακώματος, κάνουν τις ίδιες μαζώξεις, δημοσιεύουν τα ίδια βιβλία... ». (Πολ Νιζάν, «Σκυλιά Φύλακες»).

Ομως θα ήταν προτιμότερο οι επαγγελματίες της σκέψης να μην ήταν στην ίδια πλευρά του χαρακώματος με τους εργολάβους των ερειπίων. Να ήταν στην υπηρεσία αυτών που υφίστανται την Ιστορία και όχι αυτών που τη δημιουργούν, όπως έλεγε ο Αλμπέρ Καμί στην τελετή απονομής του Νόμπελ. Να μη βρίσκονται σε μόνιμη κατάσταση φυγής. Η συμπεριφορά κάποιων απ' αυτούς φτάνει στα όρια εγκατάλειψης του πόστου, την εσχάτη προδοσία.

Πού κρύβονται όμως οι νέοι διανοούμενοι, τα ανοιξιάτικα βλαστάρια της σκέψης, τα πολύτιμα ταλέντα; Τι απέγιναν οι ήρωες των ιδεών, οι σημαιοφόροι του πνεύματος, οι παλαιστές του επιχειρήματος; Χάθηκαν. Εκτός εξαιρέσεων, δεν απέμειναν παρά οι δήθεν σοφοί, οι δοκησίσοφοι του Πλάτωνα, που μετά το αποκαλούμενο «τέλος των μεγάλων ιδεολογιών» επέστρεψαν να κοιμηθούν στον ύπνο του συντηρητισμού και μαζί να αποκοιμίσουν τους υπόλοιπους. Αυτές οι παρηκμασμένες, κλαψιάρικες και κυνικές ψευτο-ελίτ που προωθούν μια ιδεολογία μαλθακή, χωρίς σύσταση και ουσία, όσον αφορά τις αξίες. Και σκληρή σαν γρανίτης για τους άτυχους, τους αδύναμους, τους νέους. Που μετέφεραν τη συζήτηση σ' έναν κόσμο τόσο αγνό, σ' έναν ουρανό τόσο πλυμένο, που αρνούνται πλέον να λερωθούν με θέματα όπως η εκμετάλλευση, η διαφθορά, η πείνα, το πολιτικό ψέμα.

Κατατρεγμένοι του κόσμου όλου, επιστρέψτε σπίτια σας. Το θέαμα τελείωσε, δεν υπάρχει πια τίποτα να δείτε. Πάρτε μαζί σας και τους καινούργιους προλετάριους που δημιουργούν τα μεταναστευτικά κύματα. Μην ξεχάσετε τους νεόφτωχους, πρώην μικρομεσαίους, που ξεβράζει συνεχώς η οικονομική κρίση. Καντ, Χέγκελ, Μαρξ... Οι άνθρωποι σταμάτησαν να πιστεύουν τις υποσχέσεις σας για έναν καλύτερο κόσμο. Τα όνειρά σας ήταν φαντασιώσεις, οι ιδεολογίες σας σκόνη. Δικαιοσύνη, ισότητα, αδελφότητα. Λέξεις όλο υποκρισία και ψέμα. Στο εξής ο καθένας θα κοιτάζει τον εαυτό του. Κάτω η πάλη των τάξεων. Ζήτω η πάλη όλων εναντίον όλων.

Ω, μη βιάζεστε, το θέμα δεν θα κλείσει τόσο εύκολα! Σύντομα θα ξεπεταχτεί από τη γωνιά του δρόμου μια νέα ιδιοφυΐα που θα πιάσει τον παλμό της Ιστορίας, που θα ξέρει να μιλάει στο όνομα του ανθρώπου. Τώρα πέφτει μια ψιλή βροχή από έναν ουρανό ιδεών. Ομως είναι ο προάγγελος ενός τυφώνα που θα κάνει τη νέα σύνθεση, που θα παρασύρει στο πέρασμά του όλες τις αναλύσεις. Κάποτε αυτός ο τυφώνας λεγόταν κομμουνισμός, σήμερα είναι μια λέξη εξευτελισμένη, εκπορνευμένη και διεστραμμένη. Τον καινούργιο ονομάστε τον όπως θέλετε. Δεν έχει σημασία. Σημασία έχει ότι θα είναι η τελευταία κακοκαιρία πριν από την άνοιξη που έχει ήδη αρχίσει και μυρίζει.

Του ΓΙΑΝΝΗ ΜΑΝΟΥΣΑΚΗ

Καθηγητής Πανεπιστημίου στο Παρίσι, ymanous@gmail.com

 

πηγή