Το παραμύθι του Πινόκιο, όταν πρωτοδημοσιεύθηκε, το 1881, είχε διαφορετικό τέλος από αυτό που ξέρουμε. Ο Πινόκιο θανατώνεται δι' απαγχονισμού για τις φοβερές αταξίες του.
Διάβασα στη διαδικτυακή Repubblica ότι σε ένα διεθνή οίκο πλειστηριασμών (Bloomsburry Auctions) πωλήθηκαν τα τεύχη τριών ετών (1881-83) ενός παιδικού περιοδικού, του Giornale per Bambini, στην τιμή των 10.000 ευρώ. Πολλά λεφτά για παιδικό περιοδικό, αλλά ανάμεσα στα περιεχόμενα βρισκόταν, σε συνέχειες, και η πρώτη δημοσίευση του γνωστού μας Πινόκιο. Αυτό σίγουρα ανεβάζει την τιμή...
Το παράξενο είναι ότι η ιστορία που δημοσιεύθηκε το 1881, τελειώνει με το τραγικό τέλος του ήρωα, τον οποίο κρεμούν από μια βελανιδιά η Αλεπού και η φιλενάδα της η Γάτα. Τα τελευταία λόγια του πολύ άτακτου ξύλινου ήρωα ήταν: Αχ πατερούλη μου, να’ σουν τώρα εδώ και να μ’ έβλεπες... Ο συγραφέας Carlo Collodi (1826-1890) όμως είχε υπολογίσει χωρίς τον ξενοδόχο. Το περιοδικό έλαβε εκατοντάδες επιστολές μικρών αγανακτισμένων αναγνωστών, που ήθελαν κι άλλες περιπέτειες, ο διευθυντής του περιοδικού συσκέφθηκε κατεπειγόντως με τον συγγραφέα και αποφάσισαν να συνεχίσουν, δεν γινόταν αλλιώς. Στις 10 Νοεμβρίου του 1881, ο διευθυντής του περιοδικού απάντησε στα παιδάκια, ανακοινώνοντας ότι αν οι μικροί φίλοι του Πινόκιο συνεχίσουν να αγοράζουν το περιοδικό, θα έχουν την ευκαιρία να διαβάσουν ένα καινούριο κεφάλαιο της ιστορίας, επειδή μόλις του είχε γράψει ο κ. Collodi και του έλεγε ότι ο Πινόκιο ήταν ζωντανός και ότι είχε ζήσει κι άλλες συναρπαστικές περιπέτειες.
Η εξήγηση που δόθηκε στα παιδιά, ήταν ότι ο Πινόκιο ήταν ξύλινος και δεν ήταν εύκολο να πεθάνει δι’ απαγχονισμού. Η Μπλέ Νεράϊδα (μητρική, προστατευτική μορφή που αγαπά τον Πινόκιο και του συγχωρεί όλες τις αταξίες) τον βρήκε κρεμασμένο από τη βελανιδιά, τον λυπήθηκε και τον έσωσε την τελευταία στιγμή. Ο Collodi δημοσίευσε τη συνέχεια της ιστορίας, που αυτή τη φορά είχε το ενεδειγμένο Happy end, όλοι ζήσανε καλά κι εμείς καλύτερα, από τον Φεβρουάριο του 1882 και τον Ιανουάριο του 1883.
Ο συγγραφέας είχε πολεμήσει στον πόλεμο της Ανεξαρτησίας της Ιταλίας, ήταν μορφωμένος, με προοδευτικές ιδέες και είχε καταλάβει καλά ότι μέσα από παραμύθια και τα φανταστικά διηγήματα, μπορεί να διδάξει, με έμμεσο τρόπο. Ο ήρωάς του ήταν σίγουρα χαριτωμένος, έλεγε όμως πολλά ψέματα -γι’ αυτό και μεγάλωνε η μύτη του όπως όλοι θυμόμαστε- και ήταν πολύ άτακτος, έφτασε μάλιστα στο σημείο να δολοφονήσει τον σοφό γρύλο, που διαφωνούσε μαζί του, με το σφυρί! Ήταν δολοφόνος και έπρεπε να τιμωρηθεί. Το κρέμασμα του Πινόκιο ήταν η λογική απόληξη των πράξεών του, κατά την άποψη του δημιουργού του Collodi, η απόφαση αυτή όμως δεν έγινε καθόλου αποδεκτή από τα παιδιά, με αποτέλεσμα την ανάσταση του Πινόκιο.
Ο Collodi δεν έζησε αρκετά για να δει την τεράστια επιτυχία του ήρωά του (το βιβλίο έχει μεταφραστεί σε όλες τις γλώσσες του κόσμου), εκτιμήθηκε όμως πολύ αργότερα, ιδιαίτερα μετά τις εργασίες του Πιαζέ που θεωρούσε τα διδακτικά παραμύθια ως τον τέλειο τρόπο διαπαιδαγώγισης των παιδιών. Ο Πιαζέ είχε αποδείξει ότι η παιδική νοοτροπία μοιάζει πολύ με αυτή των πρωτόγονων, αφού και οι δύο νοοτροπίες δεν αντλούν, παρά ελάχιστα, από την εμπειρία. Οι πρωτόγονοι, που συνήθως υπακούουν σε ομαδικές πεποιθήσεις, που προέρχονται από την οργάνωση της τοτεμικής πατριάς, δεν εξηγούσαν τα γεγονότα με βάση τα φυσικά φαινόμενα, αλλά με βάση τα υπερφυσικά. Το παιδί, δεν έχει έτοιμες πεποιθήσεις, αλλά εκδηλώνει πάντα αυτισμό, αναδίπλωση στον εαυτό, τάση αποφυγής της πραγματικότητας, τάση κατασκευής ενός ονειρικού, ή παραμυθένιου κόσμου. Το τέλειο παραμύθι, από την άποψη της διαπαιδαγώγησης, πέρα από το ότι αναδεικνύει αξίες, προσπαθεί να φέρει το παιδί πιο κοντά στην πραγματικότητα, διδάσκει.
Το άλλο που έρχεται στο μυαλό με τον συμπαθέστατο ψευταρά Πινόκιο, είναι το περίφημο παράδοξο Πινόκιο. Ο Πινόκιο, για τον οποίο γνωρίζουμε ότι η μύτη του μεγαλώνει όποτε λέει ψέματα, μας λέει: «Τώρα θα μεγαλώσει η μύτη μου». Αν μας λέει ψέματα, θα μεγαλώσει η μύτη του, αλλά, από την άλλη, μόλις μας προειδοποίησε ότι θα μεγαλώσει η μύτη του, μας είπε την αλήθεια!
Ένας άλλος συγγραφέας που σκότωσε τον ήρωά του, στους καταράκτες Ράιχενμπαχ, ήταν ο Κόναν Ντόιλ που σκότωσε τον πολυαγαπημένο Σέρλοκ Χολμς. Τον σκότωσε όμως, όχι για να τον τιμωρήσει, εξάλλου ο Χολμς, πέρα από το ότι σνίφαρε λίγη κοκαϊνη δεν είχε κάνει κανένα κακό, τον σκότωσε επειδή είχε βαρεθεί να εργάζεται τόσο εξαντλητικά για να εφευρίσκει συνέχεια καινούριες ιστορίες. Ο Σέρλοκ Χολμς ήταν όσο έξυπνος μπορούσε να γίνει κανείς, δεν γινόταν να προοδεύσει ως ήρωας μυθιστορήματος, ήταν καταπληκτικός, αλλά στατικός, καταλαβαίνω καλά ότι ο Ντόιλ έπαθε υπερφόρτωση, εξάντλησε την έμπνευσή του.
Πινόκιο και Σλερλοκ Χολμς, διαφορετικοί, αλλά πολυαγαπημένοι ήρωες που μπορούν άνετα να χαρακτηρισθούν κλασικοί. Ο Πινόκιο είναι ψευτράκος και πολύ άτακτος, αλλά τρελαίνεται να μαθαίνει καινούρια και χρήσιμα πράγματα και αγαπάει πολύ τουλάχιστον ένα άτομο, τη Μπλέ Νεράιδα, το σύμβολο του αιώνιου θηλυκού. Είναι ο καθένας μας, με τα καλά μας και με τα κακά μας. Ο Σέρλοκ είναι ο υπεράνθρωπος, μπορεί με το μυαλό του να λύσει το κάθε πρόβλημα, μας δείχνει τι μπορούμε να γίνουμε...
Tάκης Αθανασόπουλος
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου