Δε διψάει, αλλά έχει πιει πολύ. Η άμμος την κάλυψε, αλλά και την έσωσε. Την άκουσαν να μιλάει χωρίς ν´ ανοίξει ποτέ το στόμα της. Ποια είναι; Η Σφίγγα Πρόκειται για την αιγυπτιακή Σφίγγα, το υπερμεγέθες άγαλμα που δεσπόζει καταμεσής της ερήμου. Η υγρασία διαβρώνει το μνημείο, αλλά η ατμοσφαιρική ρύπανση τελικά το προστατεύει. Κι αν πιστέψουμε την επιγραφή στη βάση του αγάλματος, που καταγράφει το σχετικό θρύλο, η Σφίγγα μίλησε. Το 1419 π.Χ., ο Τούθμωσης ο Δ´ είδε στον ύπνο του τη μορφή του αγάλματος. «Απελευθέρωσέ με και θα γίνεις Φαραώ», του είπε. Αυτός υπάκουσε και κυβέρνησε την Αίγυπτο. Στη σφαίρα της πραγματικής ιστορίας όμως το άγαλμα παραμένει βουβό. Δεν έβγαλε λέξη ούτε όταν το χρησιμοποιούσαν για στόχο σκοποβολής οι Μαμελούκοι - Τούρκοι μισθοφόροι που κυριάρχησαν στην Αίγυπτο από το 1250 έως το 1517.
Μυστικά περάσματα
Η Σφίγγα υπήρξε αντικείμενο λατρείας. Ανέκαθεν ο επιβλητικός φύλακας των Μεγάλων Πυραμίδων στην πεδιάδα της Γκίζας, προξενούσε δέος και πρωταγωνιστούσε σε πολλούς θρύλους και μυστήρια. Από τα ρωμαϊκά χρόνια ως την εποχή του Ναπολέοντα, η ιστορία της Σφίγγας, ο ρόλος της και οι τρόποι συντήρησής της προκάλεσαν έντονες αντιδράσεις. Ακόμα και σήμερα υπάρχουν διαφωνίες για το ποιο δρόμο θα πρέπει ν´ ακολουθήσουν τα έργα αναστήλωσης, όπως και για την ύπαρξη ή όχι ενός μυστικού υπόγειου διαδρόμου. Άραγε ποιος συνέλαβε την ιδέα να κατασκευάσει ένα γιγαντιαίο άγαλμα με κεφάλι ανθρώπου και σώμα ζώου; Και πώς τα κατάφερε;
Άχρηστο υλικό
Σύμφωνα με τους ειδικούς, οι πρώτες αναπαραστάσεις του υβριδίου αυτού -κάτι μεταξύ ανθρώπου και λιονταριού- προηγούνται κατά μία δεκαετία της μεγάλης Σφίγγας της Γκίζας. Πρόκειται για δύο μικρότερα σε μέγεθος αγάλματα, που χρονολογούνται από το 2528 π.Χ. και αναπαριστούν ένα λιοντάρι με το πρόσωπο του Ραγκεντέφ, ενός από τους γιους του Φαραώ Χέοπα. Αντίθετα, η μεγάλη Σφίγγα της Γκίζας κατασκευάστηκε το 2520 π.Χ. από τους αρχιτέκτονες του Φαραώ Χεφρήνα (επίσης γιος του Χέοπα). Η παράδοση αναφέρει ότι η Σφίγγα κατασκευάστηκε για να λυθεί ένα αισθητικό πρόβλημα. Στο κέντρο του λατομείου, που χρησιμοποιήθηκε για την κατασκευή των ασβεστόλιθων των Πυραμίδων του Χέοπα και του Χεφρήνα, είχε απομείνει ένας λοφίσκος. Αυτός ήταν πολύ μεγάλος για να καταστραφεί αλλά και κακής ποιότητας για να χρησιμοποιηθεί αλλού. Έτσι ο Φαραώ διέταξε την κατασκευή στο λοφίσκο ενός αγάλματος με το σώμα λιονταριού και το πρόσωπο του ίδιου του Φαραώ. Στο κεφάλι του το άγαλμα φορούσε το «νεμές», το παραδοσιακό κάλυμμα κεφαλής των Φαραώ. Ο συνδυασμός ανθρώπου-λιονταριού αναπαριστά τη δύναμη των βασιλέων της Αιγύπτου. Παραπέμπει όμως και στην ευρύτατη λατρεία του Ήλιου. Η Σφίγγα της Γκίζας λατρευόταν ως ο θεός Ώρος, σύμβολο του Ήλιου που κάθε πρωί αναγεννάται
Σφίγγες τριών κατηγοριών
Με μήκος 54 μέτρα και ύψος 20 είναι στραμμένη προς το Νείλο και είναι το πρώτο μνημείο που αντικρίζει ο επισκέπτης, καθώς πλησιάζει από την πλευρά του ποταμού. Άλλες Σφίγγες εμφανίστηκαν αργότερα στην Αίγυπτο, στην Ελλάδα και στη Συρία. Σήμερα οι ειδικοί τις κατατάσσουν σε τρεις κατηγορίες. Ανακούρκουδα, όπως αυτή της Γκίζας, καθιστές και σε κίνηση. Συχνά βρίσκουμε αγάλματα στα οποία το μόνο ανθρώπινο στοιχείο είναι τα χαρακτηριστικά του προσώπου, πλαισιωμένα από αφτιά και χαίτη λιονταριού. Άλλες φορές στη θέση των ποδιών υπάρχουν βραχίονες και ανθρώπινα χέρια που στηρίζουν ένα βάζο. Οι πιο παράξενες είναι οι Σφίγγες που αναπαριστούν τον αιγύπτιο θεό Τούτου. Έχουν κεφάλι ανθρώπου και ουρά που απολήγει σε κεφάλι φιδιού, από την οποία ξεπηδούν άλλα τρία κεφάλια ζώων. Εντελώς ιδιαίτερες είναι οι ελληνικές Σφίγγες. Έχουν πρόσωπο γυναίκας και συχνά είναι φτερωτές - ακριβώς όπως η περιβόητη Σφίγγα της Θήβας.
Η Πύλη του Διαστήματος
Οι Έλληνες, οι Σύριοι και οι Άραβες αντιμετώπιζαν τη Σφίγγα της Γκίζας με διαφορετικό τρόπο από τους Αιγυπτίους. Στο πέρασμα των αιώνων το άγαλμα υπήρξε αντικείμενο λατρείας και μίσους. Γύρω στο 1400 π.Χ., η Σφίγγα αρχίζει να συγκεντρώνει τους πρώτους προσκυνητές από κάθε σημείο του πλανήτη. Για τους Άραβες, που κατέκτησαν την Αίγυπτο γύρω στο 400 μ.Χ., η Σφίγγα αποτελούσε τον «πατέρα του τρόμου». Αναπάντητο παραμένει το ερώτημα ποιος κατέστρεψε τη μύτη του αγάλματος. Ίσως οι εικονοκλάστες, μια αίρεση που δημιουργήθηκε το 700 και ήταν αντίθετη στη λατρεία των εικόνων, ή κάποιος εμίρης ή ακόμα και οι Μαμελούκοι, το 14ο αιώνα. Πάντως σίγουρα δεν ήταν ο Ναπολέων, τον οποίο είχαν κατηγορήσει στο παρελθόν.
Με το πέρασμα των αιώνων το άγαλμα θάφτηκε πολλές φορές μέσα στην άμμο κι άλλες τόσες βγήκε στην επιφάνεια με τη βοήθεια της αρχαιολογικής σκαπάνης. Μετά τον Τούθμωση, ο Ραμσής ο Β´, ο Ρωμαίος Σέπτιμος Σέβηρος, ο Ναπολέων και εν τέλει ο Γάλλος Εμίλ Μπαρέζ, το 1926, ξέθαψαν τη Σφίγγα. Η Δύση την ανακάλυψε εκ νέου το 1700, μέσα από τα μάτια των πρώτων περιηγητών στην Αίγυπτο. Δύο αιώνες πριν, ο Βοναπάρτης οργάνωσε μια ευρύτατη στρατιωτική και κυρίως επιστημονική αποστολή στην Αίγυπτο. Μαζί του πήρε 168 επιστήμονες. Η γαλλική επιστημονική αποστολή δεν περιορίστηκε στο να μελετήσει και να ξεθάψει τη Σφίγγα. Ανάμεσα στα επιτεύγματά της ήταν και η ανακάλυψη του στύλου της Ροζέτας, ο οποίος οδήγησε στην αποκρυπτογράφηση των ιερογλυφικών. Από τότε το μυστήριο των Πυραμίδων και της Σφίγγας γέννησε στη Δύση πολλές φανταστικές υποθέσεις σχετικά με την κατασκευή τους.
Μια απ´ αυτές την αποδίδει σε κάποιον πολιτισμό που ήρθε από το διάστημα. Ωστόσο οι αιγυπτιολόγοι δε δέχονται τέτοιου είδους σενάρια. Ακόμα και ο αστρικός προσανατολισμός της Σφίγγας οφείλεται στην εξαιρετική γνώση της αστρονομίας εκ μέρους των αρχαίων Αιγυπτίων. Η υπόθεση περί εξωγήινων επανήλθε στο προσκήνιο το 1976, όταν το διαστημόπλοιο «Βίκινγκ» φωτογράφησε στην επιφάνεια του Άρη ένα πρόσωπο όμοιο με εκείνο της Σφίγγας. Όμως πολύ πρόσφατα ένα άλλο διαστημόπλοιο έριξε φως στο μυστήριο. Το πρόσωπο στην επιφάνεια του Κόκκινου Πλανήτη δεν ήταν τίποτ´ άλλο παρά το παιχνίδισμα των σκιών από κάποιους λοφίσκους. Αυτό σημαίνει πως έχουν λυθεί όλα τα μυστήρια γύρω από τη Σφίγγα; Ίσως και όχι..
Το τελευταίο μυστικό
Το 1994, ανακαλύφθηκε κάτω από το άγαλμα ένας μυστηριώδης διάδρομος. Ξεκινά από την ουρά, εισέρχεται για πέντε μέτρα μέσα στο άγαλμα και μετά σχηματίζει απότομα ορθή γωνία, καταλήγοντας σ´ ένα «τυφλό» σημείο. Ο διάδρομος ανακαλύφθηκε από τον Μπαρέζ, το 1926, αλλά μετά η ύπαρξή του ξεχάστηκε. Όχι όμως απ´ όλους. Ένας Αιγύπτιος εργάτης, ο Μοχάμεντ Αμντ αλ-Μογκούντ Φαγέντ, που είχε συμμετάσχει στις ανασκαφές στις αρχές της δεκαετίας του 1980, υπενθύμισε στον κόσμο την ύπαρξη του διαδρόμου. Οι υπεύθυνοι του συγκροτήματος της Γκίζας έσκαψαν εκεί όπου τους υπέδειξε και ξαναβρήκαν το διάδρομο. Σε τι χρησίμευε όμως; Η επίσημη ερμηνεία είναι ότι επρόκειτο για μια «λειτουργική» σήραγγα, προς χρήση των Αιγύπτιων εργατών οι οποίοι απασχολήθηκαν στην κατασκευή της -υπόθεση αβάσιμη, για ορισμένους. Επιτέλους, τι είναι αυτός ο διάδρομος; Δύσκολη η απάντηση. Τελικό συμπέρασμα; Η μυστηριώδης Σφίγγα εξακολουθεί να κρατά φυλαγμένα κάποια μυστικά. Στο κάτω κάτω, γιατί τη λένε Σφίγγα;
focus
Από το τεύχος Νο 4, Ιούνιος 2000, σελ 16-22
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου