Όταν στα τέλη της δεκαετίας του ’90 εμφανίστηκαν στην Αμερική οι πρώτες συσκευές ανάγνωσης Rocket ebook και Softbook, το περιοδικό New Yorker (ευαγγέλιο των σκεπτόμενων Nεοϋορκέζων) δημοσίευσε μια γελοιογραφία που απεικόνιζε τον Fiodor Dostojevski με ένα πιστόλι στον κρόταφο. Το νόημά της ήταν σαφές: η ανάγνωση βιβλίων, όπως την ξέραμε από την εποχή των κλασικών, αλλάζει, μετατρέπεται κι αυτή σε τεχνολογικό gadget, παρασύρεται από τα κρύα ρεύματα των καιρών, θυσιάζοντας τη μυσταγωγία της για χάρη της ευκολίας που απαιτεί η ταχύτητα της εποχής μας....Η αμερικανική αγορά δεν έμεινε τότε ασυγκίνητη: Το 1999 οι ιστότοποι e.Reader.com και e.Reads.com είχαν ήδη πουλήσει εκατό χιλιάδες e-books. Σήμερα θα σου έβγαζαν τα μάτια με τις κακοφορμισμένες οθόνες τους, μα εν αναμονή του millennium έδωσαν στη βιομηχανία του βιβλίου μια νέα διάσταση, αυτήν της «ηλεκτρονικής επανάστασης» που τα επόμενα χρόνια θα καθιστούσε το Διαδίκτυο αυτοκρατορία. Ωστόσο, αν ρωτούσατε συγγραφέα ή εκδότη ακόμα και την εποχή εκείνη, θα σας έλεγε ότι όλα αυτά ανήκουν στο μακρινό μέλλον και ότι αποτελούν πειράματα μιας νέας τάξης πραγμάτων, που είναι αδύνατον να ενσωματωθεί στη σημερινή πραγματικότητα. Βιβλίο χωρίς εξώφυλλο; Χωρίς τη μυρωδιά των σελίδων; Αφυδατωμένα από την αίσθηση της αφής; Με τις λέξεις να γλιστρούν απλά σε μια μαύρη οθόνη, μέσα σε ένα απρόσωπο κέλυφος τόσο ψυχρό όσο και το φλερτ μέσω Facebook; Κι όμως.
Η ίδια η εποχή φαίνεται ότι μας έχει προσπεράσει. Το cyber sex κάνει θραύση. Γιατί όχι και η cyber λογοτεχνία; Και κάπως έτσι τα πράγματα άρχισαν να σοβαρεύουν. Όταν ο Random και ο HarperCollins, δύο από τους παλαιότερους και πιο σοβαρούς οίκους των ΗΠΑ, ξεκίνησαν την πώληση ψηφιακών βιβλίων και όταν το Amazon προέβη στην επιχειρηματική κίνηση-ματ του 2005 αγοράζοντας τη Mobipocket, μια εταιρία που είχε κατοχυρώσει την πρώτη πατέντα ηλεκτρονικής συσκευής ανάγνωσης, η αγορά κατακλύστηκε από τίτλους σε ψηφιακή μορφή και από διάφορα είδη συσκευών, με τη Sony να επενδύει εκατομμύρια δολάρια στο μοντέλο της (με τεχνολογία e-ink για τους απανταχού freaks).
Η Amazon λάνσαρε το Kindle, παλιά κλασικά βιβλία πέρασαν σε ψηφιακή μορφή και πλέον μπορούσες να διαβάσεις Nabokov σε Reader ή DRM και Tolstoy σε PRS-505. Τα υπόλοιπα είναι ιστορία , μια ιστορία που η Ελλάδα έμελλε να ανακαλύψει το 2009 με το πρώτο BeBook που κυκλοφόρησε στη χώρα μας από τις Εκδόσεις Καστανιώτη με ενσωματωμένη προσφορά οκτώ μυθιστορήματα ισάριθμων συγγραφέων.
Όντας ένας από τους οκτώ πρώτους, κλήθηκα πολλές φορές τότε να απαντήσω στο ερώτημα πώς μου φαίνεται τούτο το πέρασμα στο (όχι και τόσο μακρινό τελικά) μέλλον και ομολογώ ότι βρισκόμουν σε πρωτοφανή αμηχανία. Λατρεύω τα βιβλία στην παραδοσιακή μορφή τους. Για μένα είναι ζωντανοί οργανισμοί, με καρδιά, αδένες, φλέβες και συναισθήματα. Αφαιρώντας τους το «περιτύλιγμα», αυτό δηλαδή που με κάνει να στριφογυρνάω ώρες ολόκληρες στους διαδρόμους των βιβλιοπωλείων σαν υπνωτισμένος, είναι σαν να τους αφαιρείς τη σάρκα τους. Φυσικά, είναι το κείμενο που έχει σημασία, και το κείμενο είναι το ίδιο παντού, είτε στο χαρτί είτε σε μια οθόνη.
Και πάλι, όμως, η ανάγνωση είναι συχνά μια ιεροτελεστία σαν το φαγητό, δεν λειτουργεί μόνο για χόρταση, αλλά παραπέμπει σε μια συνισταμένη πολλών πραγμάτων που εμπεριέχουν την όραση, την όσφρηση και την αφή. Με την ίδια λογική, ένα χαπάκι μακαρονάδας θα είναι στο μέλλον το υποκατάστατο αυτού που απολαμβάνει κανείς σήμερα.
Απαντούσα, λοιπόν, τότε ότι ως αναγνώστης δεν θα διάβαζα ποτέ τίποτα σε ψηφιακή μορφή, υπογραμμίζοντας ωστόσο ότι οφείλουμε να δεχτούμε τα σημεία των καιρών, αν και, μολονότι υπήρχαν ένα σωρό επιμέρους σημεία που με προβλημάτιζαν (όπως η προστασία απέναντι σε μυθιστορήματα «κατεβασμένα» από το Internet ή θέματα αμοιβών), ένιωθα ότι ο κόσμος δεν είναι ακόμα έτοιμος να κηδέψει τα βιβλία. Δεν είναι όμως; Ίσως εδώ να κάνω λάθος. Μπορεί και να είναι τελικά. Πάρα πολλοί άνθρωποι διάβασαν τον Νέρωνα σε ψηφιακή μορφή, προτιμώντας την από το χάρτινο κατακόκκινο παλάτι του. Και πάρα πολλοί Έλληνες ανακαλύπτουν αυτή τη νέα πολυτέλεια. Μια συσκευή σαν λιλιπούτειο laptop, που μπορεί να χωρέσει ίσαμε χίλια βιβλία.
Εξάλλου, ζούμε στην εποχή του καταναλωτισμού. Της πληθώρας. Της ταχύτητας. Της χρηστικότητας. Εδώ έχει χωρέσει ο έρωτας στον ψηφιακό μικρόκοσμό μας, να μη χωρέσει η ανάγνωση βιβλίων, που έτσι κι αλλιώς συγκαταλέγεται στα είδη υπό εξαφάνιση;
Την απάντηση στο προς τα πού πάει το πράγμα μού την έδωσε τελικά πάλι το περιοδικό New Yorker πριν από μήνες, όταν δημοσίευσε ένα κομμάτι για την εντυπωσιακή διείσδυση του ηλεκτρονικού βιβλίου στο κοινό. Πουθενά δεν υπήρχε αυτή τη φορά ένας ζωγραφισμένος Dostojevski απειλώντας να αυτοκτονήσει. Στη θέση του δέσποζε ένα μαύρο πραγματάκι με ασημένιες πτυχώσεις. Όμορφο και κομψό. Το χάζευα ώρα και μου έκανε για το πιο ωραίο gadget του κόσμου. Μέχρι που γύρισα τη σελίδα λοξά και αυτό που είδα ήταν ένα φέρετρο σε μικρογραφία.
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου